ස්වභාවයෙන්ම ගම්භීරාර්ථවත් නිසාත් සියුම් නුවණින්ම දතයුතු නිසාත් අතීතයේ පටන්ම අභිධර්මය පිළිබඳව විවිධ මතිමතාන්තර ඇතිවූ බවක් දක්නට ලැබේ. ඒ නිසාමදෝ නූතනය තුළද අභිධර්මය පිළිබඳව ඉස්මතු කරන ඇතැම් වාගාලාපන්ට පිළිතුරු දියයුතුමය. පැරණි ථේරීය සම්ප්‍රදාය ගරුකල උතුමන් මිථ්‍යා මත විදාරණය කොට සම්‍යක් දෘෂ්ඨිය විධාරණය කල නමුදු නැවැත නැවත විමසනා ගැටළු හමුවේ නව්‍යයන් සුරැකිනු වස් නැවත නැවත් පිළිතුරු දිය යුතුමය..... කියවන්න.
අභිධර්මය බුද්ධ දේශනාවක් ද නැද්ද, එය තථාගත දේශනාවට එකඟ ද යන ප්‍රශ්නය වර්තමානයේ ඇතැම් ධර්ම විවේචකයන් ඉදිරියේ ඇති ගැටලුවකි. මෙබඳු මතයක් දරණ අය සඳහා මුලින්ම සිහිපත් කළයුතු කරුණ වන්නේ බුදුරජාණන් වහන්සේ මනඞකල්පිතව අදහස් ප්‍රකාශ කරන ආකාරයේ කෙනෙකු නොවූ බව ය..... කියවන්න.
තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පන්සාළිස් වසක් මුළුල්ලෙහි වදාරන ලද බුද්ධවචන රාශිය ධර්ම - විනය වශයෙන් දෙපරිදි වෙයි. ධර්මය ද, ධර්ම - අභිධර්ම වශයෙන් දෙකට බෙදනු ලැබේ. තථාගතයන් වහන්සේ විසින් ඒ ඒ ස්ථානවලදි ඒ ඒ පුද්ගලයන්හට ඔවුන්ගේ චරිත අනුව, අදහස් අනුව, පැමිණ ඇති කරුණු අනුව පවත්වන ලද දේශනා ධර්ම නම් වේ. සූත්‍ර යනු ද ඒවාට කියන තවත් නමෙකි. චිත්ත චෛතසික රූප නිර්වාණ සංඛ්‍යාත පරමාර්ථ ධර්මයන් අනේකාකාරයෙන් විභාග කොට දක්වන දේශනාව අභිධර්ම නම් වේ..... කියවන්න.
ඥෙය සාගර පාරගත වූ මහා කාරුණික වූ අප බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් පරම සූක්‍ෂම පරම ගම්භීර චිත්ත චෛතසිකාදී පරමාර්ථ ධර්මයන්ගේ තතු ලොවට හෙළි කරනු පිණිස දේශනය කළ විශිෂ්ඨ ධර්මය අභිධර්ම පිටකයයි..... කියවන්න.
තුන් මසක් මුළුල්ලෙහි නොනවත්වා පවත්වන ලද මෙපමණ මහත් දේශනාවක් අහන්නට මිනිසුන් සමර්ථ වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසාම මේ ධර්මය දෙවියන්ට දේශනා කළා. දෙවියන්ට දහම් දෙසීමට බුදු රුවක් නිර්මාණය අතර තථාගතයන් වහන්සේ දහම් දෙසීමට බුදු රුවක් නිර්මාණය කොට දින පතාම ආහාර කෘත්‍යය සඳහා මිනිස් ලොවට වැඩම වූ බවත් සඳහන් වෙනවා. බුද්ධෝපස්ථානය සඳහා දම් සෙනෙවි ශාරිපුත්‍ර මහ රහතන් වහන්සේ පැමිණියාම දෙවියන්ට දෙසූ මේ ධර්මය උන්වහන්සේට ඉතා සංක්ෂේපයෙන් දේශනා කරනවා. ශාරිපුත්‍ර හාමුදුරුවන් ඒ ධර්මය නය දහසින් නය ලක්ෂයෙන් තේරුම් ගන්නවා. එහෙම දැන ගත් අභිධර්මය උන්වහන්සේ විසින් ශාරිපුත්‍ර මහ රහතුන් වහන්සේට දේශනා කොට වදාළ උන්වහන්සේ විසින් ස්වකීය අතැවැසි පන්සියක් භික්ෂූන්ට උගන්වා වදාළ ඒ ශ්‍රේෂ්ඨ ධර්මය යි.එය තථාගත දේශනාවක්මයි..... කියවන්න.
සූත්‍ර, විනය, අභිධර්මය වශයෙන් බෙදා දක්වා ඇති බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ධර්මයෙහි ගැඹුරු ධර්ම කොට්ඨාසය වන්නේ අභිධර්මය යි. අභිධර්මයෙහි ගැඹුරු බව නිසා එය අධ්‍යයනය කරන පිරිස සංඛ්‍යාත්මකව එතරම් ඉහළ නැත. එහෙත් මේ තත්ත්වය දැන් දැන් වෙනස් වෙමින් පවතින අතර අභිධර්මය ඉගෙන ගැනීමට පෙලැඹෙන ගිහියන්ගේ ප්‍රමාණය වැඩිවෙමින් ඇත..... කියවන්න.
චිත්ත වීථි ඉගෙනගත්තා කියල එහෙම නැතිනම් චිත්ත ඛාණ්ඩ ඉගෙනගත්ත කියල ඔගොල්ලොන්ගේ කෙලෙස් ගෙවෙන්නේ නැහැ. ඕගොල්ලොන්ට මොකද වෙන්නේ, තව දැනුමක් එකතු වෙයි. ඉගෙනගත්ත පුද්ගලයෙක් බිහිවෙයි එච්චරයි. නමුත් ධම්මසංගනීය ඉගෙන ගන්න කියල මම මතක් කරනවා කොහොමද?.... කියවන්න.
2002 දී කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයෙන් පාලිභාෂාව සඳහා මූලික උපාධියත් (බී. ඒ. ගෞරව) පසුව එම විශ්වවිද්‍යාලයෙන්ම බෞද්ධ අධ්‍යයන (M.A. 2004) සහ පාලි භාෂාව විෂය කොටගෙන (Mphil 2006) පශ්චාත් උපාධි දෙකක්‌ දිනාගත් පූජ්‍ය මැදගොඩ අභයතිස්‌ස හිමියෝ 2010 දී දිල්ලි විශ්වවිද්‍යාලයෙන් ආචාර්ය උපාධිය (Phd) දිනා ගත්හ. ප්‍රකට ධර්මදේශකයකු වන උන්වහන්සේ දැනට ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්යවරයෙකු ලෙසද සේවය කරයි. මහින්දාගමනයෙන් පසු ඇති වූ ලාංකික සංස්‌කෘතික ප්‍රබෝධය නිමිති කොටගෙන මේ උන්වහන්සේ සමඟ වටමඬල කළ සංවාදයේ සංක්‍ෂිප්ත සටහනයි..... කියවන්න.
අභිධර්ම දේශනාව ගුරුවරයෙකු යටතේ ශ්‍රද්ධාවෙන් ප්‍රගුණ කළ යුතු ය. නො හැකි නම් එම ධර්ම පර්යායට නිගරු නොකළ යුතු ය. යම් කරුණක් තමාට අගෝචර වූ පමණින් එය ප්‍රතික්ෂේප කිරීම ප්‍රඥාවන්තයන්ගේ ලක්ෂණයක් නොවේ..... කියවන්න.
අභිධර්මය කියන්නෙ බුද්ධ ඥනයට විෂය වුණ අති සියුම් පරම ගම්භීර ස්‌කන්ධ, ආයතන, ධාතු, ඉන්ද්‍රිය, චතුරාර්ය සත්‍යය, පටිච්ච සමුප්පාදය, චිත්ත, චෛතසික ධර්ම, මාර්ග ඵල, නිර්වාණ ආදී ධර්මයන් මාතෘකා වශයෙන් විභාගකොට වදාළ විශිෂ්ට පරමාර්ථ ධර්මය. මේ පරම ගම්භීර පරමාර්ථ ධර්මයන් ස්‌වයංභූ ඥනයෙන් තත්ත්වාකාරයෙන් අවබෝධ කරගෙන දේශනා කරන්න සමත් වෙන්නෙ, අති දීර්ඝ කාලයක්‌ පූර්ණ කළ මහා පාරමිතා බලයෙන් ලැබූ සර්වඥතා ඥනය තියෙන ලොව්තුරා බුදුන්වහන්සේලාට මිසක්‌ ලෝකයේ වෙන කිසිම ශාස්‌තෘවරයකුට බැහැ. තථාගතයන් වහන්සේ නමක්‌ ලෝකයට පහලවීමෙන් ඒ පරම සත්‍යය මතු කර දුන්නට පස්‌සෙ, ශ්‍රාවකයන්ට තම තමන්ගෙ ප්‍රඥවේ ප්‍රමාණයට වටහා ගන්න පුළුවන්..... කියවන්න.